Wyrafinowane wyzwania weneckie

Jest takie powiedzenie, że biednego na raz na dwa wesela proszą, chociaż jako tłumaczka nie określałabym się chwilowo mianem biednej (w znaczeniu ilości roboty). Tym niemniej moja sytuacja wygląda tak, że gdy podreptałam do Wydawnictwa Jaguar, żeby oddać oryginał The School for Good and Evil (bardzo tam potrzebny), to wyszłam od razu z drugim tomem, czyli World Without Princes oraz prośbą, żeby się nim zająć jak najszybciej. Czyli jak tylko skończę Brunettiego. Przy okazji, trzecia część Szkoły… jest zapowiadana przez autora na lipiec. Bardzo jestem ciekawa, czy i jak to się u nas przyjmie. Dosłownie kilka dni później dostałam e-mail z Wydawnictwa, a w nim… The Heir Kiery Cass. Tak, ten tom, który dopiero ma mieć swoją premierę w USA. W pliku pdf ostemplowanym znakiem wodnym CONFIDENTIAL, bo oczywiście treść jest na razie tajna/poufna. To oznacza, że książęta magiczni idą w odstawkę, zaś książęta niemagiczni wchodzą na tapetę, kiedy tylko uda mi się uporać z tym, co robię. Na razie tego jeszcze nie przeczytałam, jestem trochę ciekawa, ale nie chcę się rozpraszać.

Brunetti natomiast, jak prawdziwy dżentelmen, stawia mi pewien opór. Same wstawki erudycyjne nie są jeszcze takie straszne, chociaż ostatnio przekopywałam ze trzy pieśni Boskiej komedii w poszukiwaniu odpowiedniego opisu. Zabawne było także grzebanie w internecie za jakimś spisem owoców tajemnic różańcowych, potrzebnych mi do jednej sceny. Najprzejrzyściej opisane znalazłam na blogu, z poglądami którego – mówiąc najłagodniej – nie bardzo bym się zgadzała. Autor pewnie by nie był zachwycony, że jego wpis został do takich celów wykorzystany (tym bardziej że autorka ustami komisarza Brunettiego także wyrażała swój sceptycyzm do tego). Oczywiście zostaje jeszcze kilka rzeczy do sprawdzenia (w tym to nieszczęsne libretto Juliusza Cezara; skąd się bierze libretta oper?!), ale to wszystko pół biedy.

Po pierwsze, autorka wstawia w każdy dialog tysiąc i jeden wtrąceń tego, co i jak bohaterowie mówią, dodają, gdzie robią pauzy i na co patrzą. W dodatku nagminnie zaczyna kwestię dialogową od [tu wstaw opis tego, co robi dana osoba] and said:, podczas gdy po polsku można oczywiście zrobić …powiedział/a: i przejść do następnej linijki, żeby zacząć kwestię dialogową, ale nie należy z tym przesadzać, bo się robi sieczka, którą trudno jest płynnie czytać. Przykład? Proszę bardzo:

Pucetti looked at the floor, pressed his lips together, and said, ‘I’m not sure I like being able to do it, Dottore.’ He raised his eyes to watch a white-coated woman doctor approach and pass them by, then looked at Rizzardi. ‘Most people want so much to believe in what others say that it makes it too easy.’ Then, earnestly, ‘I’m not just saying this, you know. I really don’t like it that it’s so easy.’ He paused, then added, ‘And it’s not easy to do it with her. He was her only child.’

To jest wypowiedź tylko jednej osoby; proszę sobie wyimaginować, jak wygląda pisany w ten sposób dłuższy dialog. W dodatku sam sens tej wypowiedzi jest dość prosty; to forma i te wszystkie wtrącenia sprawiają problem – jako tłumaczka powinnam je jakoś oddać, acz nie za cenę całkowitej nieczytelności tekstu. Trzeba szukać złotego środka.

Podobnie jak w drugiej sprawie przysparzającej mi problemów. Po polsku istnieją dość surowe zasady dotyczące tego, jak można stosować on/ona i jej/jego: w skrócie chodzi o to, że musi być jasne, o co/kogo chodzi w danym momencie. Mniej więcej na zasadzie: Kobieta podeszła do pięknej klaczy. Jej ciemne oczy spojrzały pytająco na mężczyznę – tu na przykład nie wiemy, czy to jej odnosi się do kobiety, czy do klaczy – z zasad gramatyki wychodzi, że musi to być klacz. Oczywiście czasem można te zasady nagiąć, bo jeśli zamiast klaczy jest szafa, to można założyć, że czytelnik się domyśli, iż nie szafa miała oczy (uwaga: nie każdy redaktor zgodzi się z tym, są tacy, którzy takie rzeczy bezlitośnie tępią). Jeśli angielski jest pod tym względem bardziej liberalny, to niewiele. Tymczasem Donna Leon bezustannie to miesza: wraca per her/she do osoby sprzed trzech akapitów, a w obrębie jednego kompletnie się nie przejmuje podaną wyżej zależnością, nie tylko tam, gdzie chodzi o ludzi i przedmioty, ale nawet tam, gdzie mowa o dwóch kobietach lub dwóch mężczyznach. To czytelnik ma się z kontekstu domyślić, o kim w danym momencie jest mowa. Pytanie tylko, co ma z tym zrobić tłumacz: oddawać ducha oryginału czy też dążyć do poprawności językowej za cenę poważnego odkształcania tekstu. To zresztą też nie zawsze jest proste, bo zwykle mam do dyspozycji dość ograniczoną ilość synonimów, które w danej sytuacji by się sprawdziły.

Mój plan na najbliższe dni jest taki, że muszę jednak raz jeszcze przeczytać te dwa starsze kryminały, które dostałam od Wydawnictwa Noir sur Blanc po polsku i tym razem bardzo baczną uwagę zwracać, jak tam jest to rozwiązane. To dość zabawne uczucie: czytać książkę, ignorując jej treść i skupiając się na samej strukturze.