Ciernik w epoce Casablanki

Może powinnam zaczekać trochę z pisaniem, to od poprzedniej notki byłby okrągły rok? Jedna rocznie wydaje mi się w tym momencie całkiem zachęcającym pomysłem. Zastanawiałam się nad podsumowaniem zeszłego roku, ale to jednak byłaby dość upiorna robota, bo najpierw musiałabym znaleźć wszystkie umowy i przypomnieć sobie, co dokładnie i kiedy robiłam. W każdym razie nie tylko żyję, ale nawet nadal się utrzymuję z tłumaczeń dla wydawnictw różnych (ze szczególnym uwzględnieniem Jaguara) i redakcji dla Lionbridge. Jak widać, da się, chociaż trzeba mieć mocne nerwy i radzić sobie z atakami paniki: „A co będzie, jak nie dostanę następnego zlecenia?”. Sytuacja generalnie jest średnio śmieszna, bo w magicznym międzyczasie dostałam dwie propozycje nawiązania współpracy – za każdym razem za stawkę, która nie była nawet śmieszna. Była przerażająca, bo OK, ja ich spławię, ale oni pewnie jakiegoś zdesperowanego nieszczęśnika znajdą i może się okazać, że jeszcze kilka lat, a takie właśnie stawki rozpowszechnią się w branży. Ale nic to, przejdźmy do rzeczy, czyli jak zwykle do garści zagwozdek i decyzji do podjęcia.

Na warsztacie w tej chwili mam powieść Second Chance Summer autorstwa Morgan Matson – opasły wyciskacz łez raczej dla nastolatek, ale całkiem sprawnie napisany. Tłumaczy się toto dobrze i szybko, ale od czasu do czasu musi się wypiętrzyć jakaś przeszkoda.

Po pierwsze, wszystkim bogom Chaosu niech będą dzięki za Wikicytaty, dzięki którym udało mi się szybko i łatwo ustalić potrzebne cytaty z Casablanki. Cytaty filmowe (książkowe też, ale filmowe chyba bardziej) to piekielnie śliska rzecz. Jeśli brakuje kontekstu, to często wcale nie jest oczywiste, jak to należy przełożyć. Co więcej, jeśli idzie o film znany, to już zdecydowanie nie należy ryzykować wpadki i tłumaczyć czegoś takiego samodzielnie, domyślając się, jak należy w tym przypadku potraktować gin joint. Na szczęście tutaj wszystko okazało się proste...

...Nie to, co w przypadku cytatu z Dickensa. Nie od wczoraj wiem już jedną rzecz o cytatach z klasyki: szlag może przez nie trafić. Klasyka ma to do siebie, że biorą się za nią wielcy i poważni tłumacze, którzy – skądinąd słusznie – starają się w swoim języku stworzyć dzieło dorównujące wybitnością i literackością oryginałowi. Efekt jest taki, że w dziewięciu przypadkach na dziesięć okazuje się, iż polskie tłumaczenie pasuje oczywiście do oryginału i do swojego kontekstu, ale dla mnie jest bezużyteczne, ponieważ nie zawiera potrzebnych słów. Tutaj na warsztacie mamy Opowieść o dwóch miastach. Otwiera się ona długim zdaniem, którego początek brzmi: It was the best of times, it was the worst of times... Piękne i klarowne, a bohaterka tłumaczonej przeze mnie książki przywołuje to zdanie jako przykład czegoś, czego nie była w stanie pojąć. Co gorsza jednak, to zdanie wraca później, jako tytuł-motto ostatniej części książki, a bohaterka przyznaje, że wie już, o co chodziło Dickensowi. Polski przekład Zofii Popławskiej częstuje mnie taką wersją: Była to najlepsza i najgorsza z epok... A niech to drzwi ścisną – ta zakichana epoka świetnie pasuje do sensu oryginału, ale dla mnie jest kompletnie do chrzanu, potrzebne mi są tam „czasy” albo jeszcze lepiej „czas”, bo mojej bohaterce nie chodzi o wielkie epoki, tylko o codzienne wydarzenia. Na szczęście to nie jest jedyny przekład, więc przy jakiejś okazji popoluję w bibliotece na inny z nadzieją, że uda mi się znaleźć to zdanie w bardziej odpowiedniej dla moich celów wersji.

Natomiast ciernik... Facet pokazuje zdjęcie własne z ułowioną rybą. Ryba prawie tak długa, jak facet wysoki. Facet wzrostu normalnego. Wędkarz zapalony, spec od wszystkiego, co ma płetwy i da się złowić. Chwali się, że ta rybka to threespine stickleback… Śliczna, precyzyjna nazwa i nawet ma swój polski odpowiednik: ciernik. Ucieszyć się, wrzucić w tłumaczenie, zapomnieć... W tym miejscu moja wiedza podsuwa odpowiednie fakty, a ciocia Wikipedia potwierdza: ta miła rybka ma średnio kilka centymetrów długości. Okaz gigant dochodzi do jedenastu. Autorka się pomyliła... No i teraz czeka mnie dodatkowe zadanie: znaleźć coś, co:a) może pływać w jeziorach w Pensylwanii (albo gdzieś w okolicy, można ciut naciągnąć); b) dochodzi do odpowiedniej długości (czyli minimum do 1,5 m, żeby było wiarygodne); c) w miarę możności ma jakąś polską nazwę, bo łaciną czytelniczek nie będę straszyć. A potem dać przypis i dopiero wtedy uznać swoje zadanie za spełnione.